Αμαρούσιο – Αδριάνειο υδραγωγείο

  Κατά την διάρκεια των Έργων, εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, στον περιβάλλοντα χώρο του Κεντρικού Σταδίου του Ολυμπιακoύ Αθλητικού Κέντρου Αθηνών (ΟΑΚΑ), εντοπίστηκε και ερευνήθηκε τμήμα του Αδριανείου υδραγωγείου. Η υπόγεια σήραγγα ύψους 1,60μ., σε βάθος 30μ. από την επιφάνεια του εδάφους και τέσσερα φρέατα με κτιστά στόμια (φανοί),με απόσταση 33μ. περίπου μεταξύ τους, εντάχθηκαν στα γενικά σχέδια της μελέτης του Sandiago Calatrava στο πλαίσιο της αισθητικής ενοποίησης του περιβάλλοντα χώρου του σταδίου. Σήμερα, οι φανοί είναι ορατοί και επισκέψιμοιστον ελεύθερο χώρο  ανατολικά της Αγοράς Καλατράβα.

  Το Αδριάνειο υδραγωγείο άρχισε να κατασκευάζεται από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Αδριανό (125μ.Χ.) και αποπερατώθηκε από τον διάδοχό του Αντωνίνο Ευσεβή (140 μ.Χ.). Πρόκειται για μεγαλεπήβολο και δαπανηρό δημόσιο έργο που αποσκοπούσε στην υδροδότηση της πόλεως των Αθηνών. Αποτελείται από υπόγεια σήραγγα μήκους 25.957μέτρων, η οποία διανοίχθηκε σε βάθος μέχρι και 40μ. από την επιφάνεια του εδάφους, με τοιχώματα που συγκλίνουν προς τα πάνω, πλάτος περί τα 0,80μ. και ύψος μέχρι 2μ. Σε όλο το μήκος της υπάρχουν διαδοχικά φρέατα διανοιγμένα με την μέθοδο της κατακόρυφης εξόρυξης, με κτιστά στόμια τετράγωνα ή κυκλικά στην κάτοψη. Ήταν απαραίτητα για την κατασκευή της σήραγγας, διότι από αυτά εισέρχονταν οι εργάτες, απομακρύνονταν τα προϊόντα της εκσκαφής, εισάγονταν τα δομικά υλικά για την ενίσχυση των τοιχωμάτων όπου ήταν αναγκαίο, και εξασφαλιζόταν ο απαραίτητος αερισμός και φωτισμός κατά τις εργασίες. Τα φρέατα χρησίμευαν επίσης για την συντήρηση και τον καθαρισμό της σήραγγας.

  Στο υδραγωγείο συγκεντρώνονταν τα υπόγεια ύδατα (υδρομάστευση), καθώς και τα νερά από τις πηγές της Πάρνηθας και της Πεντέλης, και οδηγούνταν στους πρόποδες του Λυκαβηττού, στην γνωστή Δεξαμενή στο Κολωνάκι, από την οποία γινόταν η διανομή στην πόλη. Η ομαλή ροή του νερού εξασφαλιζόταν με την κλίση της σήραγγας, η οποία χαράχθηκε αξιοποιώντας τη μορφολογία του εδάφους. Εκτιμάται ότι η παροχή του υδραγωγείου ήταν 36 λίτρα/δευτερόλεπτο, δηλαδή 25.000 κυβικά μέτρα ημερησίως.

  Το μνημείο διέρχεται από τους σημερινούς Δήμους Αχαρνών, Κηφισιάς, Μεταμόρφωσης, Ηρακλείου, Αμαρουσίου, Χαλανδρίου, Ψυχικού και Αθηναίων. Το 1925 είχαν καταγραφεί 367 φρέατα, ενώ σήμερα εντοπίζονται 200. Το υδραγωγείο υδροδοτούσε την Αθήνα από τον 19^ο και τις πρώτες δεκαετίες του 20^ου αιώνα, ενώ εξακολούθησε να έχει επικουρικό ρόλο μέχρι το 1970.